اثرات افزایشی غلظتهای زیرکشنده ی ایمیداکلوپرید و قارچ بیماریزای حشرات metarhizium anisopliae (metschnikoff) sorokin در کنترل موریانه¬ی microcerotermes diversus silvestri (isoptera: termitidae)

موریانه¬ی microcerotermes diversus silvestri (isoptera: termitidae) از آفات مهم محصولات سلولزی در اماکن مسکونی و نیز محصولات کشاورزی در استان خوزستان محسوب می¬شود. ایمیداکلوپرید یک سم از گروه نئونیکوتینوئید هاست که برای کنترل موریانه ها به کار می رود. اما کاربرد مداوم حشره¬کش¬ها می¬تواند منجر به تخریب تدریجی محیط¬زیست گردد. لذا توجه زیادی به شیوه¬های کنترل بیولوژیک جلب شده است. قارچ metarhizium anisopliae (metschnikoff) sorokin یکی از مهم¬ترین میکروارگانیسم¬های تهدید کننده¬ی موریانه است اما رفتار تیمارگری در موریانه ها یک رفتار اجتماعی دفاعی است که در جلوگیری از آلودگی قارچی بسیار موثر است. غلظت¬های زیرکشنده¬ی آفت¬کش¬ها می¬توانند با ایجاد اختلال در رفتار تیمارگری حساسیت موریانه ها را به قارچ مذکور افزایش دهند. کاربرد ترکیبی بیمارگرهای حشرات و غلظت های زیر کشنده ی حشره کش ها، به¬عنوان یک راهکار جهت بهبود تأثیر عوامل میکروبی در کنترل موریانه ها پیشنهاد شده است. استفاده از هر جدایه¬ی قارچ به همراه حشره¬کش مستلزم داشتن آگاهی از سازگاری بین این¬دو عامل دارد. سازگاری ایمیداکلوپرید با قارچ از طریق ارزیابی سه فاکتور درصد جوانه¬زنی کنیدی قارچ، رشد رویشی کلونی و اسپورزایی بر اساس معیار سنجش سازگاری (t) مورد بررسی قرار گرفت. سپس به منظور نشان دادن اثرات ایمیداکلوپرید بر رفتار موریانه، تعداد تیمارگری موریانه¬های آلوده به قارچ و تیمار شده با ایمیداکلوپرید به مدت 160 دقیقه و هر 30 ثانیه ثبت گردید. همچنین میزان فعالیت موریانه¬های مسموم شده با غلظت¬های زیرکشنده¬ی ایمیداکلوپرید با امتیازدهی به نوع حرکت آنها ثبت شد. در ادامه آزمون¬های زیست¬سنجی در دو شرایط انتخابی و غیرانتخابی و آزمون طعمه¬مسموم صورت گرفت. با بررسی مقادیر مربوط به معیار سنجش سازگاری سموم حشره¬کش با قارچ¬های بیمارگر (t)، ایمیداکلوپرید در غلظت¬های 10 و 100 پی¬پی¬ام با مقادیر t به ترتیب 3/94 و 7/92، سازگار و غلظت 500 پی¬پی¬ام با مقدار 2/59 دارای سمیت متوسط تعیین شد. در موریانه¬های تیمار شده با ایمیداکلوپرید و تیمار شده با قارچ و ایمیداکلوپرید تعداد رخداد رفتار تیمارگری کاهش یافت. همچنین با مقایسه¬ی روند امتیازات تعلق گرفته به میزان فعالیت موریانه¬ها، مشاهده شد که با افزایش غلظت ایمیداکلوپرید از میزان فعالیت آنها کاسته شد. در تیمارهای کاربرد دو عامل کنترلی ایمیداکلوپرید و قارچ میزان مرگ¬و¬میر بیشتری در مقایسه با کاربرد آنها به تنهایی مشاهده شد. با توجه به مرگ¬و¬میر ایجاد شده و با در نظر داشتن اثر غلظت¬های زیرکشنده¬¬ی ایمیداکلوپرید در ایجاد اختلال در میزان فعالیت و رفتار دفاعی تیمارگری موریانه¬ی مورد آزمایش، اثرات افزایشی ایمیداکلوپرید بر قارچ m. anisopliae به اثبات رسید. در نتیجه استفاده از غلظت¬های زیرکشنده¬ی آن در کاربرد تلفیقی جهت بهبود کیفیت کنترل موریانه¬ی m. diversus توصیه می¬شود.